Poradniki

Typy trawników

Rozróżniamy następujące typy trawników:

• Typ - ekstensywny - tzw. "Eko" i "Park", (trawnik nisko-nakładowy)
• Typ - umiarkowanie intensywny -"Relaks" (średnio-nakładowy)
• Typ - intensywny -"Sport" (wysoko-nakładowy)

Trawniki w poszczególnych Typach użytkowania różnią się sposobem zakładania, intensywnością pielęgnacji i eksploatacji. Różnią się także przygotowaniem podłoża glebowego, poziomem nawożenia oraz wysokością i częstotliwością koszenia. Do innych elementów należy: regulacja stosunków wodno-powietrznych w podłożu glebowym, termin siewu, dobór mieszanki traw (gatunki i odmiany) oraz prawdopodobieństwo wystąpienia stresów abiotycznych i biotycznych. Charakterystykę według typów przedstawiono w tabelach 1 A-D.

Trawniki zakładane poprzez wysiew nasion jak też darniowanie powierzchni (tzw. trawniki rolowane) podlegają tym samym zasadom pielęgnacji i eksploatacji. Zakładanie poprzez wysiew jest czasochłonne i związane z wielu czynnościami, Przy stosowaniu (kładzeniu) darni efekt uzyskujemy prawie natychmiast, mamy gwarancję na profesjonalny dobór gatunków i odmian traw i nie musimy walczyć z pierwszym po wschodach zachwaszczeniem. 

W USA w produkcji darni trawnikowej obowiązują ściśle określone parametry jakościowe W UE jak dotychczas nie ma parametrów - poza podłozem glebowym. Jakość zależy od marki producenta jego umiejętności produkcji i solidności. Przy zakupie dobrze jest korzystać z rekomendacji.

Tabela 1. A. Podłoże i dobór traw

Tabela 1. B. Siew nasion lub darniowanie

Tabela 1 C. Pielęgnacja

Tabela 1 D. Zagrożenie stresami

Wybór typu użytkownika trawnika

Typ użytkowania ekstensywnego (Eko, Park) znajduje zastosowanie na trawnikach krajobrazowych, wielkoobszarowych, gdzie nakłady muszą być minimalizowane, a zieleń spełnia raczej znaczenie ekologiczne, a nie reprezentacyjne. Nawożenie jest niskie lub jego brak, a koszenie sporadyczne. Takie trawniki dominują w aglomeracjach miejskich. W tej grupie istnieje możliwość wydzielania także trawników Eko, bez nawożenia mineralnego poza startowym (siewnym). 

Trawniki typu umiarkowanie intensywnego "Relaks" są zakładane jako miejsca odpoczynku oraz jako reprezentacyjna oprawa budynków. Stanowią one tło dla architektury ogrodowej, a czasem towarzyszą także ciągom ulicznym. Takim trawnikom stawiane są dość wysokie wymagania estetyczne. Powinny mieć żywo zielone zabarwienie przez cały rok, zwartą darń oraz gładką powierzchnię. Poza tym powinny być odporne na umiarkowane deptanie. Taki trawnik wymaga dosyć wysokiego nawożenia, podlewania w okresach suszy i systematycznego koszenia co najmniej raz w tygodniu. 

Trawniki typu intensywnego "Sport" stanowią nawierzchnie terenów sportowych. Są one nisko i często koszone, wysoko nawożone i obciążone silnym deptaniem. System korzeniowy traw intensywnie użytkowanych jest zredukowany i trawniki takie wymagają systematycznego nawadniania.

Wybór rodzaju trawnika

Rodzaj jest to określenie wąskiej specjalizacji użytkowej trawnika. Specjalizacja jest także związana z wieloma szczegółami technologicznymi. W literaturze spotkać można opisy wielu rodzajów trawników Nazewnictwo najczęściej dotyczy przeznaczenia trawnika jak np. "parkowe", "przydomowe", "ozdobne", "dywanowe", "reprezentacyjne", "dekoracyjne", "boisko do piłki nożnej", "green golfowy" i inne. Nazwy cechuje duża dowolność. 
Nie zawsze rodzaj trawnika pokrywa się z typem użytkowania choć pewne związki istnieją, np. boisko do piłki nożnej może być użytkowane intensywnie według typu Sport lub umiarkowanie intensywnie według typu Relaks, a czasem w ubogich klubach sportowych nawet ekstensywnie według typu Eko. Podobnie może być z użytkowaniem trawników przydomowych. 

Trawniki zaliczane do takich rodzajów jak: "krajobrazowe", "parkowe", "parkingowe", "miejskie" zakładane są najczęściej według typu ekstensywnego Eko - Park. Gleba pod takie trawniki przygotowywana jest wg zasad ogólno - rolniczych, a nawożenie poza startowym nie jest zazwyczaj stosowane. Na taki trawnik powinno się jednak dobrać odpowiednią mieszankę traw zawierającą gatunki i odmiany dające względnie małe przyrosty zielonej masy, odporne na stres suszy, a w sąsiedztwie drzew - odporne na zacienienie. Na takich trawnikach często powstaje naturalna równowaga składu botanicznego z udziałem roślinności miejscowej. Liczba koszeń ograniczona jest do 3 - 8.

Trawniki tzw. "reprezentacyjne", "przydomowe", "dywanowe" prowadzone są według typu użytkowania umiarkowanie intensywnego Relaks. Trawniki takie wymagają już staranniejszego przygotowania podłoża z dodatkiem torfu (na glebach piaszczystych) lub torfu i piasku (na glebach gliniastych). Potrzebują specjalnie dobranej mieszanki traw gazonowych oraz odpowiedniego nawożenia i nawadniania, co zapewnia żywo zielone zabarwienie przez cały rok. Użytkownicy tych trawników spotykać się mogą z wieloma problemami, jak np.: uszkodzenia darni przez krety, psy, a czasem także przez ptaki i owady. Nadmiar nawożenia azotowego w jesieni może spowodować wystąpienie chorób grzybowych i wymarznięcie traw podczas zimy. 

Najwięcej szczegółów technologicznych wiąże się z powierzchniami intensywnie użytkowanymi typu Sport. Dotyczą one również rodzajów trawników w tym typie. Każda dyscyplina sportowa ma (stawia) różne wymagania co do jakości darni. Trawnik boiska do piłki nożnej np. niewiele różni się od nawierzchni rekreacyjno-ozdobnej typu Relaks. Tymczasem green pola golfowego, boisko do hokeja na trawie czy kort tenisowysą powierzchniami niebywale wysublimowanymi pod względem pielęgnacji. Na tych trawnikach nawet niewielki błąd w technologii spowodować może niekorzystne zmiany w jakości darni, utrudniające, a nawet czasem uniemożliwiające grę. Pomiędzy boiskiem piłkarskim, a greenem golfowym, czy kortem tenisowym istnieją różnice w wielu elementach. Na przykład na boisku najważniejszą cechą jest "zwartość darni" zapobiegająca rozrywalności oraz dobra przepuszczalność podłoża. Na polu golfowym koszonym ok. 140 razy na wysokość 0,3 Đ 0,5 mm najczęstszym problemem są choroby traw powodujące nierówność powierzchni. Na korcie tenisowym tajemnicą technologiczną jest przygotowanie twardości podłoża. Cechą wspólną tych nawierzchni częste i niskie koszenie oraz podwyższone nawożenie. Na te tereny, dobór nasion do mieszanek powinien być oparty o szczegółowe badania wartości odmian. 

Nieprzewidywane trudności 

Na wszystkich typach i rodzajach trawników pojawiają się problemy związane z różnymi stresami-czyli odstępstwem od warunków optymalnych, o których sygnalizowano w tabeli 1 D. Wiele badań wskazuje, że czynniki stresowe takie jak: ubogie podłoże, susza, nadmierne uwilgotnienie, zacienienie, mróz oraz choroby, wraz z intensyfikacją użytkowania, potęgują swoje niekorzystne działanie. Większość stresów może być ograniczana zabiegami pielęgnacyjnymi. Są jednak i takie, które nie znajdują rozwiązań. Do nich można zaliczyć niektóre choroby grzybowe, jak np. czarcie kręgi, czyli grzyby kapeluszowe. Grzyby te żyją w symbiozie z trawami, a ich rozwojowi sprzyja gęsta, wilgotna darń z dużą zawartością zamarłych liści. Grzyby kapeluszowe pojawiają się także na bardzo zadbanych trawnikach. Ich obecność można jedynie ograniczyć usuwając obumarłe części roślin z darni i stosując wertykulację.

Innym czynnikiem sprawiającym gorszy wygląd trawnika jest stres cienia. W sąsiedztwie drzew i budynków rzadko udaje się uzyskać zwartą i gładka darń. 

Jednym z ważnych sposobów łagodzenia stresów jest odpowiedni dobór gatunków i odmian. Umiejętne połączenie cech odmian w mieszance może optymalizować reakcje na niedogodne warunki. Każda odmiana w ciągu roku ma lepsze i gorsze okresy występowania korzystnych cech użytkowych Dlatego tworzenie mieszanek trawnikowych powinno być poprzedzone indywidualnym badaniem odmian pod względem cech.

System oceny trawników

W hodowli i ocenie traw gazonowych (trawnikowych). wartość odmian waloryzowana jest na podstawie wielu cech (tab. 2) Zbiór cech tworzy "system oceny" Poprzez zastosowanie systemu określać możemy charakter użytkowy odmian i mieszanek trawnikowych. Dla ułatwienia przy korzystaniu z literatury obcej w tabeli 2 zamieszczono również terminologię anglojęzyczną. Obserwacje wykonywane są wielokrotnie w okresie sezonu wegetacyjnego, począwszy od wczesnej wiosny do zimy. Ocena wykonywana jest wizualnie w skali bonitacyjnej 1-9, w której 1 oznacza najgorszy stan trawnika (wyginięcie traw), zaś 9 ăideał" trawnika lub badanej cechy.

Tabela 2. Cechy i ich akronimy służące do oceny jakości trawnika Characters and their acronyms useful for evaluation the quality of turf

Najważniejszą z cech jest Ogólny Aspekt estetyczny (OA). Cecha ta jest sumą właściwości składających się na "jakość trawnika". Ocena trawników dotyczy także odporności na choroby Obserwacje wykonywane są wielokrotnie w okresie sezonu wegetacyjnego, począwszy od wczesnej wiosny do zimy. Ocenię wykonywana jest wizualnie w skali bonitacyjnej 1-9, w której 1 oznacza najgorszy stan trawnika (wyginięcie traw), zaś 9 Đ "ideał" trawnika lub badanej cechy.

Pozostałe cechy są uzupełniające, ale w zależności od rodzaju trawnika mogą stawać się bardzo ważnymi. Na płycie boiska np. ważne jest wczesne ruszenie wegetacji (cecha PR), zadarnienie (ZA), kolor (K), zimozieloność (ZZ) oraz odporność na choroby. Na trawniku parkowym zaś - wolne odrastanie traw (OD), a w zacienieniu tolerancja odmian na brak światła (TC) itp. Gatunki i odmiany traw różnią się znacznie w reakcji na warunki stresowe.

Schemat różnic odmianowych trawników w sezonie wegetacyjnym przedstawia rys1. Analiza ocen z wielu doświadczen - jako średnia sezonów i lat wskazuje, że najczęściej trawniki typu ekstensywnego (Park Eko) uzyskują oceny 4-6, typu umiarkowanie intensywnego (Relax) oceny 6-8 ,a typu intensywnego (Sport) oceny 7-9.

System oceny trawników umożliwia porównywanie nawierzchni trawiastych z różnych lokalizacji i zasiewów- według jednakowych parametrów.